Nobel Fizik Ödülü Sahibi Ünlü Fizikçiden “Güzel Bir Soru”

Doğanın derininde yatan tasarımı sorularla arayan Nobel Ödüllü kuramsal fizikçi Franck Wilczek, kitabında fizik ile biyolojinin kesişim noktalarını doğayı daha iyi anlamamızı sağlamak için irdeliyor.

Renklerle ilgili elektromanyetik dalgaları ve onların olasılıklarının spektrumunu tartışmamız aracılığıyla rengin ne olduğuna ilişkin derin ve çok güzel bir bakış açısının zeminini hazırlıyor. Görüntüler uzaydaki olaylar hakkındaki bilgiyi açığa çıkarırken, renk bize zamanda hangi olayların olduğunu söylüyor. Gözlerimiz bize saniyede 25 kere anlık görüntüler verir, beyinlerimiz bu anlık görüntülerden kesintisiz bir film yansıması yaratır. Zamanın akışına ilişkin günlük anlayışımızın altında bu yatar. Bu anlık görüntüler için ışık toplama sürecinde fotoğrafçıların dediği gibi pozlama süresi boyunca ışık basitçe eklenir, yani integrali alınır.

Renkli Görmenin Çeşitleri

Memelilerin düz renkli görmesi genel olarak zayıftır. Boğa güreşlerindeki pelerinin kırmızısı boğa için değil, seyirciler içindir. Çünkü boğalar yalnızca gri tonlarını algılarlar. Köpeklerin görmesi biraz daha iyidir, onlar iki boyutlu bir renk uzayı görürler. Renk körü insanlar algılanan renklerin yalnızca iki boyutlu bir uzayını görür. Reseptör proteinlerinin bir türü ya eksiktir ya da ayırt etme gücü az olan, mutasyona uğramış proteinlerdir. Renk körlüğü az sayıda kadını etkiler, ama erkekler arasında epey yaygındır. Kuzey Avrupalı erkeklerin yaklaşık on ikisinden birinde rastlanır. Renk körü birisi bir renk topacının dış halkasındaki herhangi bir rengi iç halkadaki yalnızca iki taban rengi ile mesela kırmızı ve yeşil eşleştirebilir. Dört boyutlu bir renk uzayı gören kadınlar da vardır. Bu kişilerin ötekilerin mutasyona uğramış hali olan, fazladan bir reseptör proteinleri vardır.

Çoğu insanın birbirlerinden ayırt edemediği spektral renk karışımlarını ayırt edebilirler. Bu yetenek ender görülür ve pek araştırılmamıştır. Loş ışıkta hepimiz renk körü oluruz. Renk, bizim algıladığımız dünyayı güneşin doğuşuyla girer ve güneşin batışıyla oradan ayrılır. Bu, tabii ki ortak bir gözlemdir. Bu gözlemi gerçekten de her gün yapıyoruz. Birçok böcek ve kuş türünün, mor ötesi duyarlılığı ve polarizasyon duyarlılığını da içeren, dört hatta beş renk reseptörü bulunur. Birçok çiçeğin, tozlaştırıcılarını çekmek için mor ötesinde desenleri ve canlı renkleri vardır. Onlar renk duyu evresinin de evrenin de bizim farkındalığımızın yakalayamadığı boyutları keşfederler. Peygamberdevesi karidesleri tek bir tür değil, birçok özelliği paylaşan ve yaşayışları benzer olan yüzlerce ayrı türden oluşan bir gruptur. Pek çok bakımdan dikkate değer yaratıklardır. Bunlara yaklaşık 30 cm boya ulaşabilen yalnız yaşayan deniz avcıları deniyor. Okçular ve eziciler olarak iki geniş gruba ayrılırlar. Her iki gruptakiler de şaşırtıcı bir çeviklikle bir güçle saldırır.

Bu Kabukluların Küçücük Beyinleri Böylesi Bir Duygusal Girdiyle Nasıl Başa Çıkabiliyor?

Bu soru sürmekte olan araştırmaların konusu. Bilişim mühendislerinin vektör kuantumlama olarak bildiği yöntemi kullanıyor olmaları olası görünüyor. Bu terimi hemen açıklayacağım. İnsanlar üç boyutlu renk uzaylılarını çok ince bir şekilde doldurur. Uzaydaki birbirine yakın noktaları ayırt edebiliyoruz, dolayısıyla milyonlarca ayrı renk algısını deneyimleyebiliyoruz. Peygamberdevesi karidesleri ise büyük olasılıkla daha kaba bir gösterim kullandığından, 16 boyutlu uzaylılarının geniş bölgelerinden gelen girdilerin hepsi aynı çıktıyı veriyor.

İnsanlar Ve Diğer Pek Çok Canlı Renkleri Neden Önemser?

Elektromanyetik alanlardaki hızlı salınımlar hakkındaki bilgi, biyolojik canlılar olan bizler için önemlidir. Çünkü maddelerdeki elektronlar için önemlidir. Elektronlar farklı frekanslarda ki elektromanyetik salınımlara göre genellikle maddesel çevrelerine bağlı olarak çok farklı biçimlerde tepki verir. Bu nedenle güneşten kaynaklanan ışık, maddeyi de etkinleştikten sonra bize ulaştığında, oradaki maddeyle ilgili onun elektronlarının damgaladığı bilgiyi taşır. Basitçe söylersek nesnelerin renkleri onların nelerden oluştuğunu kodlar. Bunu deneyimlerimizden biliyoruz. Artık bu deneyimlediğiniz şeyin temel kavramlar cinsinden tam olarak ne olduğunu da biliyoruz.

Görme İşitmeden Neden Bu Kadar Farklı?

Sonuçta her iki duyu da bize dalgalar halinde gelen, titreşimlerle taşınan bilgilerle ilgili. Görme elektromanyetik alanların titreşimleriyle, işitme havanın titreşimleri ile ilgili. Ne var ki ışık akorlarını ve ses akorlarını algılama biçimlerimiz nitelik bakımından epey farklı. Haber: Fatıma Esra Öz